Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego
to święto obchodzone 21 lutego, ustanowione przez UNESCO podczas 30. Sesji Konferencji Generalnej 17 listopada 1999 roku. Odsyła do tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w Dhace w Bangladeszu. Podczas pokojowej demonstracji 21 lutego 1952 roku zginęło pięciu studentów domagających się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Data ta ma nie tylko upamiętniać przywołane wydarzenia, ale także przypominać o różnorodności językowej, o tym, iż język to najpotężniejsze narzędzie ochrony i rozwoju wspólnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Obchody święta zwracają uwagę na potrzebę troski o język ojczysty, jego promocję, ochronę różnorodności językowej jako źródła dziedzictwa kulturowego. Podstawowym przesłaniem Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego jest zwiększanie świadomości znaczenia języka i kultury, budowanie porozumienia ponad podziałami, pokoju oraz dbałości o wspólne działania oparte na zrozumieniu, tolerancji i dialogu.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego (Międzynarodowy Dzień Dziedzictwa Językowego[1]) – coroczne święto obchodzone 21 lutego, które zostało ustanowione przez UNESCO 17 listopada 1999 roku. Jego data upamiętnia wydarzenia w Bangladeszu, gdzie w 1952 roku pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji w której domagano się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Według ONZ co najmniej 40% spośród języków używanych na świecie w roku 2016 zagrożonych było wyginięciem[2]. Od 1950 r. zanikło 250 języków[1]. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ma w założeniu dopomóc w ochronie różnorodności językowej jako dziedzictwa kulturowego.
W 2012 roku w Polsce wystartowała kampania społeczna Ojczysty – dodaj do ulubionychzorganizowana przez Narodowe Centrum Kultury i Radę Języka Polskiego. Ma ona na celu podnoszenie świadomości językowej oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności za polszczyznę[4][5].
21 lutego 2013 ruszyła nowa kampania społeczna: Język polski jest ą-ę. Jej celem jest obrona znaków diakrytycznych i przeciwdziałanie nieużywaniu charakterystycznych polskich liter. Akcję wspierają m.in. prof. Jerzy Bralczyk, Henryk Sawka i Jacek Bryndal, a patronuje jej Rada Języka Polskiego
Europejski Dzień Języków (EDJ; ang. European Day of Languages, fr. Journée européenne des langues) – międzynarodowe święto, ustanowione z inicjatywy Rady Europy, obchodzone w całej Europie corocznie 26 września[1]. Jego celem jest zachęcenie Europejczyków do nauki języków obcych oraz propagowanie zalet różnorodności językowej
Język ojczysty, także: język pierwszy, język rodzimy, język wyjściowy – pierwszy poznawany i doświadczany przez człowieka język, a precyzyjniej – rodzima odmiana językowa[1], w której porozumiewa się z otoczeniem. Mowa ojczysta ma znaczący udział w poznawaniu świata i kształtowaniu osobowości, powodując, że człowiek utożsamia się z nią, a w dorosłym życiu zazwyczaj w niej myśli, śni, liczy, modli się,
Dr Kordasiewicz przypomniał, że na datę obchodów Dnia Języka Ojczystego wybrany został 21 lutego, aby upamiętnić wydarzenia 1952 r., kiedy to w Dhace doszło do demonstracji, a następnie zamordowania pięciu studentów, domagających się uznania ich języka ojczystego – bengalskiego – za jeden z dwóch urzędowych języków ówczesnego państwa Pakistan. Święto ustanowiono w 1999 roku, a rozpoczęto jego obchodzenie rok później.
"Dzień Języka Ojczystego ma zwracać uwagę na wagę zachowania różnorodności językowej świata, ponieważ wymieranie języków przybrało niepokojące tempo. Co dwa, trzy tygodnie znika bezpowrotnie jeden język, a razem z nim związane z nim bogactwo kulturowe. Można powiedzieć, że żyjemy w epoce wielkiego wymierania języków - spośród 7 tys. języków będących obecnie w użyciu, 2680, czyli ponad połowa, jest zagrożonych obumarciem. Skala zanikania języków jest bardzo niepokojąca, a proces ten ostatni bardzo przyspieszył" - mówił Kordasiewicz. UNICEF szacuje, że procesy wymierania języków mają bezpośredni wpływ na życie 370 milionów ludzi tworzących społeczności rdzenne, które istnieją w 90 krajach i reprezentują 5 tysięcy odrębnych lokalnych kultur.
Do najbardziej zagrożonych należą języki Aborygenów oraz języki afrykańskie, a także języki Indian obu Ameryk oraz niektóre języki plemion z Indii, m.in. z Andamanów. 80 proc. mieszkańców Ziemi posługuje się 83 językami. Przetrwanie 3,5 tys. najrzadszych zależy zaledwie od 0,2 procent ludzkości. Najbardziej wrażliwe na zagrożenia są te używane wyłącznie w mowie, bo umierają wraz z ostatnimi ludźmi, którzy nimi władają.
"Prognozy nie pozostawiają złudzeń co do tego, że negatywne tendencje będą się nasilać. Obecnie 97 procent mieszkańców naszej planety komunikuje się za pośrednictwem tylko 4 procent dostępnych na świecie języków, podczas gdy zaledwie 3 procent ludzi używa pozostałych 96 procent istniejących języków" - podaje UNESCO. Zdecydowana większość ludzkości posługuje się zaledwie kilkoma językami. Najpopularniejsze języki ojczyste to - wg publikacji "Języki świata" UNESCO z 2008 r. - mandaryński (1170 mln użytkowników), angielski (1135 mln), hiszpański (450 mln), hindi (400 mln) i arabski (350 mln).
Dlaczego języki zanikają? "Na pewno języki dominujące wypierają te bardziej lokalne. Bardzo dużą rolę w tym procesie odgrywają migracje - ze wsi do miast, z obszarów biedniejszych do bogatszych, bardzo często jest tak, że członkowie społeczności, po opuszczeniu swojej miejscowości porzucają także swój język. Do procesu zanikania języków przyczyniają się także - paradoksalnie - systemy edukacji, które prowadzone są zazwyczaj w językach dominujących" - uważa dr Kordasiewicz.
Dlaczego języki rdzenne są tak cenne? "Każdy język ma w sobie zakodowaną określoną wiedzę, kulturę. Tracąc język, tracimy unikalne dziedzictwo budowane przez wiele pokoleń. Dla społeczności lokalnych język jest wyrazem ich tożsamości i odmienności kulturowej, zapisem własnego unikalnego sposobu myślenia i postrzegania świata, a także narzędziem, nie tylko komunikacji, integracji społecznej i edukacji, lecz również przekazu wiedzy, tradycji, historii danej społeczności. Szczególnie języki społeczności rdzennych ściśle związanych z przyrodą, mogą kryć w sobie wiedzę bardzo dla nas cenną w dobie nadciągającej katastrofy klimatycznej i zaniku bioróżnorodności. W języku mogą być zapisane konkretne informacje, jak nazwy roślin, zwierząt czy zjawisk przyrodniczych, ale też pewien sposób patrzenia na świat, porządkowania go. Ważne, żeby widzieć język w kontekście wartości, które dla danej społeczności są kluczowe i sprawiają, że czuje się ona związana z określonym miejscem, kulturą, światopoglądem. Zanikanie różnorodności językowej niesie też ryzyko zmniejszenia potencjalnej zdolności do wyszukiwania innowacyjnych rozwiązań, jaką ma ludzkość. Im więcej mamy punktów widzenia, im więcej mamy doświadczeń, tym większa szansa na odkrycie czegoś innowacyjnego, nowe pomysły, rozwiązania. Zanik różnorodności językowej jest ważny nie tylko ze względu na istotny sam w sobie problem utraty dziedzictwa kulturowego, ale też utraty szansy na nowe odpowiedzi, które mogłyby się pojawić" - mówił Kordasiewicz.
To, że dany język jest zagrożony, nie oznacza jeszcze wyroku, znane są przypadki, gdy dało się odwrócić los ginącego języka. "Sztandarowym przykładem jest język z wyspy Man, który został już uznany za wymarły, ale dzięki staraniom rewitalizacyjnym udało się go przywrócić. Na wyspie są szkoły, w których funkcjonuje edukacja w tym języku. Ale te procesy rewitalizacyjne wymagają czasu, są zakrojone na pokolenia i nie można się spodziewać szybkich rezultatów. Trudno przesądzić, kiedy język umiera. Czasem impuls do jego ratowania, który wychodzi od bardzo wąskiej grupy osób, po dłuższym czasie sprawa, że liczba użytkowników języka zaczyna się zwiększać. Dlatego stworzono kategorię języków uśpionych, która wprawdzie być może nie są używane, ale jest szansa na to że ten proces da się odwrócić" - mówił dr Kordasiewicz.
Najbardziej udaną próbą przywrócenia życia językowi jest przypadek hebrajszczyzny. Oryginalny język Starego Testamentu nie był używany na co dzień od setek lat poza liturgią żydowską. Poczynając od XIX w., hebrajski zaczął być używany w Palestynie wśród członków ruchu kierowanego przez Eliezera Ben-Jehudę (1858-1922), którego syn był pierwszym rodzimym użytkownikiem języka nowohebrajskiego. Po założeniu państwa Izrael w 1948 r. hebrajskiego uczono w izraelskich szkołach, a imigranci przechodzili na hebrajski, co niestety odbyło się kosztem innych języków tradycyjnie związanych z kulturą żydowską, jak jidysz lub ladino.
UNESCO opracowało "Atlas języków zagrożonych", gdzie można znaleźć dane na temat 3 tys. języków. Z obszarem Polski związanych jest osiem z nich: kaszubski, białoruski, jidysz, rusiński, romski, poleski, wilamowski (język germański, którym mówi obecnie około 60 mieszkańców miasteczka Wilamowice koło Bielska-Białej), a także słowiński, który od lat 60. XX wieku uważany jest za wymarły. Polszczyzna jest jednym z 25 najpopularniejszych języków na świecie, posługuje się nią ponad 40 mln ludzi w Polsce i poza jej granicami.
"Właśnie w Wilamowicach mamy przypadek takiej skutecznej rewitalizacji języka, rozłożonej na wiele pokoleń. Może jeszcze nie czas ogłaszać sukces, ale mamy już grupę młodzieży, która tego języka się uczy, która w języku wilamowskim wystawia przedstawienia. W Wilamowicach 29 lutego zostanie wystawiony spektakl "Mały książę" w języku wilamowskim, na który niedawno została przetłumaczona ta słynna powiastka filozoficzna Saint-Exupéry’ego. Wiele języków małych, zagrożonych, ma wspólne problemy. Często wyzwaniem jest dostęp do materiałów edukacyjnych, podręczników, brakuje także nauczycieli. W Polsce niedawno nowego podręcznika do nauki doczekał się język łemkowski (czyli rusiński - PAP)" - mówił dr Kordasiewicz. Jego zdaniem bardzo sensowna jest edukacja dwujęzyczna, dająca w szkołach możliwość uczenia się także w języku lokalnym. Korzyści płynące z edukacji dwujęzycznej potwierdziły liczne badania naukowe.
Zdaniem badaczy języki rdzenne to fundament różnorodności kulturowej, dlatego ich zanikanie ma destrukcyjny wpływ nie tylko na kultury lokalne, ale także na bogactwo kulturowe całego świata, a więc na życie każdego z nas. Dlatego tak ważna jest ochrona prawna języków lokalnych, która w Polsce, zdaniem Kordasiewicza, nie jest prowadzona w pełni właściwie. W roku 2003 nasz kraj podpisał, a w 2009 – ratyfikował Europejską Kartę Języków Regionalnych lub Mniejszościowych. Polska jednak nie wykonuje właściwie założeń tego dokumentu w odniesieniu do wszystkich mniejszości obecnych na jego terytorium – jak na przykład mniejszości wilamowskiej i śląskiej.
"Stale zmniejszane jest także finansowanie dla mniejszości narodowych i etnicznych: w 2020 roku wynosi ono jedynie 16 mln złotych. Pozytywny przykład przychodzi tu z zewnątrz: w styczniu tego roku złożono w Komisji Europejskiej ponad milion podpisów dotyczących poparcia dla Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej Minority SafePack, której celem jest wprowadzenie wspólnych dla wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej standardów ochrony praw mniejszości narodowych, etnicznych i językowych. Do tego czasu jednak sytuacja prawna nieuznawanych mniejszości w Polsce jest trudna: język wilamowski w Polsce nie jest chroniony, ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym nie zauważa ani języka wilamowskiego, ani śląskiego. Mam nadzieję, że to się zmieni" - dodał Stanisław Kordasiewicz.
27.02.2024
27 lutego z niewielkim opóźnieniem spowodowanym feriami tradycyjnie obchodziliśmy w Pałacu Młodzieży Międzynarodowy Dnia Języka Ojczystego Z tej okazji zaproponowaliśmy, nawiązując do przewodniego motywu tegorocznych spotkań językowych, zagadnienia podkreślające znaczenie języka jako fundamentalnego elementu tożsamości i kultury narodu - elementu, który ją kształtuje i najpełniej wyraża.
W wystąpieniu na temat: „DOBRY JĘZYKOWY TON. Kultura słowa jako część savoir-vivre” dr hab. Iwona Benenowska, profesor uczelni pracująca w Katedrze Językoznawstwa Synchronicznego, Diachronicznego i Kulturowego Wydziału Językoznawstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy wskazała w jaki sposób ogólne normy kultury, w tym językowe „porządkują świat”. Wymieniła wzorce etykietalne, które chronią przed niekontrolowaną agresją jednostkę czy grupę, stanowiąc swoistą ochronę przed tzw.” bagnem behawioralnym”. Edukacja związana z dobrym wychowaniem zaczyna się od domu i trwa przez całe życie, bo: „Nie ma szkół uczących żyć z ludźmi i światem”( Adam Mickiewicz) Chaos i tandeta językowa wzmacniają chaos całej kultury i niszczą nie tylko język, ale i całą rzeczywistość. Pamiętajmy o tym każdego dnia i dbajmy o czystość, poprawność i piękno mowy. Dzięki kulturze bycia i słowa okazujemy szacunek innym, jesteśmy lepiej postrzegani a nasze relacje ze światem są lepsze i skuteczniejsze.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego - 23.02.2023
Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego w Pałacu Młodzieży odbyły się dwa wydarzenia poświęcone zagadnieniom językowym.
21 lutego w Międzynarodowym Dniu Języka Ojczystego uczestnicy zajęć w naszej placówce oraz ich bliscy mogli włączyć się w jego obchody. Przygotowaliśmy dla nich prezentację myśli znanych ludzi na temat roli języka. Była też okazja do przypomnienia sobie lub poznania gwary bydgoskiej. Każdy mógł wybrać słowa z bogatego „wianuszka” dawnej mowy bydgoszczan. Słowa: ryczka, szneka z glancem, antrejka, kolonialka czy sklep (piwnica) nie będą już niezrozumiałe dla wielu osób, które odwiedziły w tym dniu Pałac Młodzieży.
23 lutego zaproponowaliśmy szkołom wykład dr hab. Iwony Benenowskiej, profesor uczelni, która jest pracownikiem Katedry Językoznawstwa Synchronicznego, Diachronicznego i Kulturowego Wydziału Językoznawstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Temat wystąpienia: „Wielość w jedności – o odmianach współczesnej polszczyzny” cieszył się tak dużym zainteresowaniem, że nie starczyło miejsc dla wszystkich chętnych. (To dobra wiadomość w dniu celebrowania znaczenia języka ojczystego, że na imprezę poświęconą ojczystej mowie było nadkomplet uczestników. Ponieważ nie wszyscy mogli skorzystać z tego bardzo ciekawego wykładu zaprosiliśmy uczniów na kolejny ciekawe spotkanie poświęcone współczesnemu językowi i zagadnieniom komunikacji). Pani Profesor przypomniała odmiany polszczyzny, podając liczne ciekawe przykłady. Udało się także włączyć młodzież do odgadywania znaczenia słów gwarowych czy należących do rozmaitych socjolektów. Pani profesor Benenowska zachęcała do poszerzania znajomości odmian języka, żeby rozwijać swoje kompetencje językowe, co gwarantuje łatwość komunikacji z ludźmi z różnych środowisk i w rozmaitych sytuacjach, a w konsekwencji pozwala osiągać życiowe cele.
Otwarty happening z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego - 21 lutego.
Uczestnicy zajęć pałacowych, ich rodziny i goście, którzy znajdą się w naszej placówce, będą mogli poznać ciekawe przemyślenia znanych osób dotyczące roli języka, sprawdzić swoją znajomość „bydgoskiej gwary”, ocenić bogactwo swojego słownictwa i znajomość języka młodych. U nas poczują ducha tego ważnego międzynarodowego święta, które zostało ustanowione przez UNESCO 17 listopada 1999 roku, by służyć ochronie języków przed wyginięciem
(od 1950 r. zniknęło ich aż 250) oraz dbać o różnorodność światowego dziedzictwa językowego. Język jest podstawą tożsamości narodowej, regionalnej, środowiskowej, jest naszym sposobem postrzegania świata, myślenia, wyrażania siebie i komunikowania się z innymi. Doceniajmy go, pielęgnujmy, ubogacajmy - nie tylko raz do roku.
Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego zapraszamy na wykład dr hab. Iwony Benenowskiej,
profesor uczelni Katedry Językoznawstwa Synchronicznego, Diachronicznego i Kulturowego Wydziału Językoznawstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Tym razem proponujemy temat: „Wielość w jedności – o odmianach współczesnej polszczyzny”, w ramach którego Pani Profesor nie tylko przybliży główne kryteria wyróżniania odmian polszczyzny, popierając je licznymi ciekawymi przykładami, ale także wskaże językowe znaki czasu – między innymi zjawisko młodzieżowych słów roku. Warto wiedzieć od czego zależy nasz sposób mówienia i pisania, iloma odmianami posługujemy się w różnych okolicznościach, by zawsze zachowywać zasadę stosowności i funkcjonalności. W ramach wykładu, połączonego z rozmową z uczestnikami Prowadzącą zajęcia opowie także o specyfice języka młodych. Spotkanie odbędzie się
23 lutego 2023 roku o godz. 10.00 w sali widowiskowej Pałacu Młodzieży.
Impreza adresowana do uczniów starszych klas szkół podstawowych i szkół ponadgimnazjalnych.
Zgłoszenia udziału grup zorganizowanych i osób indywidualnych należy składać do 15 lutego 2023 roku: telefonicznie - 696 587 105 lub e-mailem: paideia.palac@wp.pl Powinno ono zawierać: nazwisko nauczyciela, ilość uczniów, nazwę szkoły oraz telefon kontaktowy. Ze względu na ferie mile widziane wcześniejsze rezerwacje. Zakup biletów (5 zł) przed imprezą w kasie Pałacu Młodzieży.
